سلیمان بن محمد حامضحامِض، ابوموسی سلیمان بن محمد، زبان‌شناس و نحوی بغدادی است. ۱ - نامزبیدی [۱]
محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
نام وی را محمد بن سلیمان نوشته است. ۲ - تولداز تاریخ ولادت وی اطلاعی در دست نیست. ۳ - استادوی شاگرد احمد بن یحیی ثعلب (متوفی ۲۹۱) بود و چهل سال از محضر او بهره برد و پس از درگذشت وی به تدریس پرداخت. [۲]
ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۸۶.
[۳]
خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵ـ ۸۶.
۴ - مکتبدر نحو پیرو مکتب کوفه بود و از علمای بنام آن مکتب به شمار می‌رفت. [۴]
محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۵]
خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
او با اتخاذ شیوه‌هایی از مکتب بصره ، این دو مکتب را باهم آمیخت و در هر دو مکتب تبحر یافت. [۶]
ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص ۸۶.
[۷]
علی بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، ج۲، ص۲۲، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج ۲، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲.
وی به کوفه سفر کرد و در آن‌جا به تدریس کتاب الادغام ابوزکریا یحیی فرّاء (متوفی ۲۰۷) پرداخت. [۸]
خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵ـ۸۶.
۵ - فضایلحامض فردی متدین و معتمد بود و در نگارش و ضبط مطالب، بسیار دقت داشت. [۹]
ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص ۸۷.
[۱۰]
خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
۶ - شاگرداناز شاگردان وی، ابوعمر محمد بن عبدالواحد الزاهد معروف به غلام ثعلب (متوفی ۳۴۵) و ابوجعفراحمد بن یعقوب بن یوسف اصفهانی معروف به برزویه (بزرویه) بودند. [۱۱]
خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
۷ - خصوصیات اخلاقیتندخویی وی مانع از آن شد که حتی به او اجازه دهند بر جنازه استادش نماز بخواند و به سبب همین تندخویی او را حامض (ترش‌روی) لقب دادند. [۱۲]
محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۱۳]
عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة، ج۱، ص۶۰۱، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴.
وی بخیل نیز بود، چنان‌که به ابن‌فاتک معتضدی/ ابوفاتک مقتدری سفارش کرده بود که مکتوباتش به دست کسی از اهل علم نرسد. [۱۴]
محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۱۵]
ابن‌خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۴۰۶.
۸ - وفاتحامض در زمان خلافت مقتدر عباسی، در ۲۵ ذیحجّه ۳۰۵ درگذشت و در باب التِّبْن (محله‌ای در بغداد) دفن شد [۱۶]
محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۱۷۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.
[۱۷]
یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج ۱۱، ص ۲۵۵، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
۹ - آثارحامض کتابهایی تألیف کرده بود با عناوین خلق‌الانسان، النبات، الوحوش، مختصرالنحو، غریب الحدیث، السَّبق و النِّضال، و ما یذکَّر و یوُنَّث من الانسان و اللباس. [۱۸]
ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۸۷.
[۱۹]
خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۱۰، ص۸۵.
[۲۰]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۳۲، بیروت ۱۹۹۹.
۱۰ - فهرست منابع(۱) ابن‌خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان. (۲) ابن‌ندیم، الفهرست (تهران). (۳) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی. (۴) محمد بن حسن زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴. (۵) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۹۹. (۶) عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴. (۷) علی بن یوسف قفطی، انباه الرواة علی انباه النحاة، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، ج ۲، قاهره ۱۳۷۱/۱۹۵۲. (۸) یاقوت حموی، معجم‌الادباء، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰. ۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «سلیمان بن محمد حامض»، شماره۵۷۴۷. رده‌های این صفحه : ادیبان | تراجم | درگذشتگان سال 303 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | شخصیت‌های قرن 4 (قمری)
|